Pyrzowice – Parafia

Wielkanoc niesie ze sobą wiele symboli, ale to właśnie baranek wielkanocny zajmuje honorowe miejsce zarówno na stole, jak i w koszyczku ze święconką. Cukrowy, z ciasta, czekolady czy porcelanowy – przyjmuje różne oblicza, ale zawsze symbolizuje to samo.

Baranek wielkanocny – skąd wywodzi się jego tradycja?

Baranek wielkanocny wraz z zajączkiem i kurczaczkiem tworzą zgrane trio na wielkanocnym stole, jednak w tym towarzystwie zdecydowanie króluje baranek. Może być wykonany z ciasta, z czekolady lub z cukru, ale symbolizuje zawsze to samo.

Symbolika:

W wielu kulturach baranek uważany jest za zwierzę ofiarne, ponieważ symbolizuje niewinność, prostotę i cierpliwość, gdyż z pokorą znosi strzyżenie, a czasami nawet śmierć. W dawnych czasach odgrywał rolę łącznika między światem ludzkim a boskim. Egipcjanie, Grecy czy Fenicjanie składali w ofierze swoim bóstwom baranki lub jagnięta, by przyniosły im np. powodzenie w walce albo dodały sił witalnych, ponieważ zwierzę to jest także symbolem płodności.

Historia baranka zaczyna się na długo przed narodzinami chrześcijaństwa. Żydzi składali baranki i jagnięta w ofierze dla Boga Jahwe, które stanowiły codzienną ofiarę, będącą dopełnieniem modlitw, a zwłaszcza w dni świąteczne i szabat. Szczególne znaczenie posiadał baranek ofiarowany w trakcie święta Paschy, upamiętniający ucieczkę z niewoli egipskiej. Według Bożego nakazu mięso paschalnego baranka Żydzi mieli spożyć w podróżnym stroju, w pośpiechu i na stojąco, w noc rozpoczęcia wędrówki do Ziemi Obiecanej. Krew baranka znajdująca się na drzwiach żydowskich domostw miała chronić ich mieszkańców przed Aniołem Śmierci. Do dnia dzisiejszego ten rytuał jest najważniejszym elementem corocznych obchodów Paschy, które upamiętniają to biblijne wydarzenie.

Baranek wielkanocny to chrześcijański symbol Wielkanocy:

Symbolika baranka wielkanocnego bardzo mocno zakorzeniła się w tradycji chrześcijańskiej. Dla chrześcijan jest on symbolem najważniejszych świąt w kalendarzu liturgicznym – Wielkanocy. Wizerunek tego zwierzątka jest symbolicznym przedstawieniem Jezusa Chrystusa, jego męki, śmierci i zmartwychwstania. Baranek oznaczał krwawą ofiarę mającą przybliżyć nas do Boga. Jezus umierając na krzyżu dał ludziom zbawienie oraz możliwość obcowania z Bogiem po śmierci. W tym kontekście śmierć Chrystusa to ofiara doskonała.

Baranek – symbol wielu Świętych:

Baranek wielkanocny stał się także przymiotem świętych: świętego Jana Chrzciciela, świętego Franciszka z Asyżu i świętej Agnieszki. To właśnie w dniu tej ostatniej, czyli 21 stycznia, każdego roku w rzymskiej bazylice nazwanej jej imieniem poświęcone zostają dwa baranki, które następnie składane są w ofierze papieżowi. To właśnie z ich wełny powstają potem papieskie pasy liturgiczne.

Na stole wielkanocnym:

Baranek wielkanocny to obowiązkowy element każdego wielkanocnego stołu. Przede wszystkim to metafora samego Chrystusa, która przypomina o jego czystości, łagodności, dobroci i posłuszeństwu. Wizerunek ten na tyle mocno zakorzenił się pośród pierwszych chrześcijan, że za każdym razem przedstawiano go np. w rzeźbach czy malowidłach właśnie pod postacią baranka wielkanocnego.

W polskim koszyczku wielkanocnym baranek pojawił się dopiero w XVII wieku. Wtedy – w zależności od pochodzenia – przygotowywany był z różnej masy: na wsiach przyrządzano go z cukru i masła, natomiast w mieszczańskich domach królewskich gościły te wykonane z marcepanu. W trakcie przygotowywania świątecznego śniadania, figurkę baranka umieszczano na talerzyku obróconego do góry dnem albo doniczce, w których wcześniej zasiano rzeżuchę lub owies. W Polsce istniał wtedy obyczaj, że poświęcone figurki baranków przechowywano do kolejnej Wielkanocy, a w Wielką  Sobotę gospodynie domowe paliły je w piecach, w których wcześniej wypiekały świąteczne ciasta. Taki rytuał miał zagwarantować im udane wszystkie wypieki przez cały rok. W zamożnych domach stoły zastawiane były porcelanowymi barankami wielkanocnymi, ale także czasem pojawiały się srebrne i złote figurki tego zwierzątka, ozdabiane kamieniami szlachetnymi. Jednak w obu przypadkach jego funkcja była taka sama – ma on przypominać biesiadnikom wielkanocnego śniadania, że Jezus umarł na krzyżu i zmartwychwstał.

Baranka wielkanocnego z cukru czy ciasta możemy samodzielnie przygotować w domowym zaciszu. Jednak nie jest to jedyny sposób jego wykonania. Na kilka tygodni przed Świętami Wielkanocnymi uczniowie szkół podstawowych z województwa śląskiego wzięli udział w konkursie, którego celem było wykonanie pracy plastycznej lub literackiej poświęconej Barankowi z Wielkiej Nocy. I ponownie zainteresowanie konkursem było ogromne, o czym świadczą nadesłane prace.